Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Vanaf komend najaar is in Museum Het Valkhof in Nijmegen de tentoonstelling ‘Gezichten van de limes, de Romeinse rijksgrens in Nederland’ te zien. De kleinschalige expositie vertelt het verhaal van het ontstaan en de ontwikkeling van de limes, de grens van het Romeinse rijk, in Nederland. Naast een gereconstrueerd satellietbeeld van de limes, zal een groot aantal helmen en helmfragmentent te zien zijn, gevonden langs de limes in Nederland.

Google-maps op z’n Romeins

Bijzonder in de tentoonstelling is een nieuw gereconstrueerd satellietbeeld van het limesgebied in Nederland, dat voor het eerst voor publiek te zien zal zijn. Het toont de oude loop van de rivieren, Rijn en Waal, en de vegetatie, op basis van de huidige wetenschappelijke kennis daarover. Ook de bekende locaties van de forten en civiele nederzettingen verschijnen op deze kaart. Dit nieuwe beeld brengt de Romeinse tijd dichter bij onze huidige tijd.

Daarnaast zorgen reconstructies van militaire forten ervoor dat het publiek zich beter kan voorstellen hoe deze eruit zagen en hoe de limes functioneerde. De productie van de kaart, waaraan door een aantal archeologen is meegewerkt, is mogelijk gemaakt door een subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Nederlandse Limessamenwerking.

Verzilverde en deels vergulde ijzeren gezichtshelm van een ruiter. De voorhoofdsband is versierd met kleine figuurtjes die tot de kring rond de wijngod Bacchus behoren. Gevonden in de Waal bij de spoorbrug in Nijmegen, tweede helft van de eerste eeuw.
Verzilverde en deels vergulde ijzeren gezichtshelm van een ruiter. De voorhoofdsband is versierd met kleine figuurtjes die tot de kring rond de wijngod Bacchus behoren. Gevonden in de Waal bij de spoorbrug in Nijmegen, tweede helft van de eerste eeuw. (Valkhof)

De gezichten van de Limes

Het menselijke aspect van de limes, de militaire samenleving langs de grens, wordt geïllustreerd met een groot aantal helmen en fragmenten van helmen die langs de limes in Nederland zijn gevonden. Het gaat om zo’n 30 min of meer complete helmen van infanterie en cavalerie en ongeveer 25 bijzondere fragmenten. Deze helmen geven informatie over de bezetting van de grens met verschillende soorten troepen in verschillende perioden.

Helmen, en met name de gezichtshelmen, geven de Romeinse tijd bovendien een “gezicht” en getuigen van het prestige dat met name de ruiterij in die tijd genoot. De helmen, die soms ook voorzien zijn van eigendomsinscripties, bieden niet alleen informatie over het militaire karakter van een vindplaats, maar ook over de herkomst van de troepen en brengen door de inscripties de soldaten die de limes bewaakten heel dichtbij.

Nominatie Werelderfgoedlijst van UNESCO

In het voorjaar van 2015 heeft minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap besloten de Romeinse limes in Nederland in 2020 te nomineren voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. In de zomer van 2021 neemt het UNESCO Werelderfgoedcomité een besluit over de voordracht. Belangrijk onderdeel van het nominatiedossier is het vergroten van de bekendheid en de beleefbaarheid van de Romeinse Limes in Nederland. Met deze tentoonstelling hoopt het museum hieraan een bijdrage te leveren.

De tentoonstelling ‘Gezichten van de limes, de Romeinse rijksgrens in Nederland’ (2 september 2016 t/m 15 januari 2017) valt deels samen met de grote expositie ‘Gladiatoren, helden van het Colosseum’, die van 1 oktober 2016 t/m 5 maart 2017 in Museum Het Valkhof te zien zal zijn. Beide tentoonstellingen versterken elkaar omdat het thema Gladiatoren nauw verweven is met het Romeinse leger.