Van Prehistorie tot Middeleeuwen

België maakt kennis met de Etrusken. Dit Italische volk is het thema van de tentoonstelling De Etrusken: Una storia particulare in het Gallo-Romeins museum in Tongeren. Centraal staat de handel en uitwisseling tussen de Etrusken en andere volken.

Tussen 740 en 500 v. Chr. bloeide de Etruskische cultuur op het Italisch schiereiland. Het kerngebied lag in het huidige Toscane, maar sporen van de cultuur zijn ook gevonden een gebied dat zich strekt van de Alpen tot het zuidelijk in Napels. De Etrusken staan bekend om hun verfijnde metaalbewerking, bijvoorbeeld de Capitolijnse wolvin  en de Chimaera van Arezzo. Ook vonden ze hetbucchero-aardewerk  uit. Dit zwartglanzende aardewerk had het uiterlijk van metaal en werd veel verhandeld door de Etrusken. Vooral in Carthago en Griekenland was het populair. 


Nieuwe invloeden
De Etrusken waren actief in een groot handelsnetwerk dat het gehele Mediterrane gebied bestreek. Belangrijke handelspartners waren de Grieken en de Feniciërs. In de Etruskische graven vinden we bijvoorbeeld Griekse vazen en houtsnijwerk uit het Nabije Oosten. Naast objecten kwamen ook nieuwe stijlen, technieken, ideeën en gewoonten via de handel de Etruskische cultuur binnen. Voorbeelden hiervan zijn de adoptie van de draaischijf en het Griekse godenpantheon. De nieuwe invloeden werden vermengd met eigen tradities en vormden zo de unieke Etruskische cultuur.

Deze uitwisseling is het onderwerp van de tentoonstelling in het Gallo-Romeins Museum. De collectie bestaat uit een verzameling topstukken uit onder andere de Vaticaanse Musea en de Villa Giulia. De Nederlandse musea hebben ook bijgedragen met voorwerpen uit het Allard Pierson Museum en het Rijksmuseum van Oudheden. Veel van de objecten waren in Nederland te zien tijdens de dubbeltentoonstelling Etrusken:Vrouwen van Aanzien, Mannen met Macht.


Etruskische dodenmaskers opgesteld in een tentoonstellingsvitrine (foto: Gallo-Romeins Museum).

Duisternis
De 350 objecten in de tentoonstelling komen voornamelijk uit graven van de rijke Etruskische elite. Gouden sieraden, bronzen wapens, complete serviezen en rijkelijk bewerkte spiegels zijn enkele voorbeelden van deze kostbare voorwerpen. In de donkere kelders van het museum komen de mysterieuze Etrusken goed tot hun recht. Van deze duisternis wordt mooi gebruik gemaakt, bijvoorbeeld door in een donkere gang het Etruskische alfabet in neonletters op te hangen. 

De opzet van de tentoonstelling is thematisch. In de eerste zaal wordt de handel met de Grieken en de Feniciërs uitgelicht. Van de drie culturen is de handelswaar te zien, naast kaarten met de handelsroutes en maquettes van de schepen. Het gekraak van de houten vloer in de zaal doet denken aan de geluiden van de schepen. 

Een ander thema is de positie van de vrouw in de Etruskische cultuur. Deze was uitzonderlijk in de Oudheid. Vrouwen hadden namelijk een grote rol van betekenis. De Etruskische vrouwen mochten aanliggen bij het symposium en bemoeiden zich met de politiek. Hun positie is ook te zien in de graven. In Tongeren liggen de rijke grafgiften van belangrijke dames tentoongesteld.


Dit beeld van een Etruksische liggende vrouw is te zien op de tentoonstelling De Etrusken: Una storia particulare (foto: Niels Stoffels).

Perfecte moderne kopie 
De Etruskische wereld wordt opnieuw tot leven gewekt door het gebruik van multimedia. Hierdoor overstijgt de tentoonstelling ook de standaard opzet van mooie objecten met een verhaal. Bij een verzameling bronzen godenbeeldjes draait bijvoorbeeld een film waarin de eeuwenoude verloren wasmethode wordt gedemonstreerd.
 
Een smid maakt een wassen model van het beeldje en omhult deze met klei. Hij laat de was smelten en uit de mal lopen waarna er brons in wordt gegoten. Na het kapotslaan van de klei valt er een perfecte moderne kopie van het Etruskische beeldje op de grond. Daarnaast zijn er verschillende technieken uit de goudsmeedkunst te zien en wordt er bucchero-aardewerk nagemaakt. 

Digitaal graf
Het is ook mogelijk om een Etruskisch graf digitaal te bezoeken. De Regolini-Galassi tombe uit de 7e eeuw v. Chr. is digitaal gereconstrueerd en kan virtueel worden bezocht. Veel van de giften uit het graf staan tevens in de tentoonstelling. Voor kinderen zijn er verschillende workshops georganiseerd. Ze kunnen Etruskische juwelen namaken of vazen beschilderen in de zwartfigurige stijl.

De tentoonstelling is zeker het bezoeken waard. Het komt niet vaak voor dat dergelijke unieke objecten de Italiaanse musea verlaten. Wie eerder de dubbeltentoonstelling in Nederland heeft bezocht, zal echter veel bekends zien. Voor anderen is het een kans om alsnog kennis te maken met de exotische Etruskische cultuur. 



►De tentoonstelling  De Etrusken: Una storia particulare is tot 25 augustus 2013 te zien in het Gallo-Romeins Museum te Tongeren.

Bron: geschiedenisbeleven.nl; 26 juni 2013, auteur: Niels Stoffels