Van Prehistorie tot Middeleeuwen

 
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is nog tot en met 25 augustus een expositie te zien over de Romeinse villa’s in het Nederlandse deel van Limburg.
 

Tweeduizend jaar geleden stonden in Limburg honderden Romeinse villa’s, zoals de Romeinen ze zelf noemden: enorme akkerbouwbedrijven die de hele regio voorzagen van graan. Meer dan twintig van deze landgoederen zijn in de afgelopen honderd jaar opgegraven en onderzocht, waarna de vondsten verspreid raakten. De belangrijkste archeologische villavondsten zijn nu voor het eerst weer bij elkaar gebracht in deze tentoonstelling.

 
Luxe landleven

De villa’s in Limburg groeiden in de loop der tijd uit tot complete landhuizen in Mediterrane stijl, inclusief een badhuis en Romeinse uitvindingen als glazen ramen en vloerverwarming. Vaak lieten de eigenaren zich met hun kostbaarheden begraven op hun eigen terrein. Met meer dan tweehonderd voorwerpen, maquettes, 3D-reconstructies en film neemt Romeinse villa’s in Limburg u mee naar dit luxe landleven van tweeduizend jaar geleden.

 
Gereconstrueerde muurschildering

Blikvangers zijn de gereconstrueerde metershoge muurschildering uit Maasbracht met voorstellingen van gladiatoren en villabewoners, en een kijkje thuis bij de ‘dame van Simpelveld’. Haar villa en het interieur waren afgebeeld in het beeldhouwwerk van de sarcofaag waarin ze was begraven. U ziet verder dakpannen en landbouwwerktuigen, maar ook beeldjes van barnsteen, luxe mozaïek en glaswerk. Persoonlijke bezittingen van villabewoners, zoals een parfumhouder of een bronzen make-up doosje, vertellen meer over wie ze waren, wat ze deden en waar ze vandaan kwamen.
 

De objecten spelen een rol in de verhalen over het Romeinse leven, de landbouw in Limburg en de betekenis van de landerijen binnen het grotere Romeinse netwerk. Speciale aandacht is er voor de bewoners van de villa’s, van de vrouw des huizes tot de mensen die het land bewerkten. Via een interactieve verkenning ontdekt u hoe de ‘villa van Voerendaal’ in de loop van driehonderdjaar is uitgebreid en verbouwd. Daar is ook het portret te zien van de ‘dame van Voerendaal’, die bij de villa was begraven.

 
Graanhandel

De Limburgse villa’s voorzagen tussen de eerste en de derde eeuw na Chr. alle bewoners in de regio van graan. Die woonden in steden als Heerlen, Xanten en Keulen. Ook de soldaten langs de limes, de noordelijke grens van het Romeinse rijk, waren klant. Graan werd verhandeld tot in de verste uithoeken van Noordwest-Europa. Dat gebeurde via het uitgebreide netwerk van de Romeinse (water)wegen.

 
Villa rustica

Een Romeinse villa rustica bestond uit een luxe landhuis met daaromheen een uitgestrekt terrein met opslagruimtes, woningen, stallen, werkplaatsen, siertuinen en grote akkerlanden. Archeologische opgravingen laten zien dat er tientallen mensen woonden en werkten. Toen aan het einde van de derde eeuw de Romeinse macht afnam, zijn de villa’s verwoest, afgebrand en verlaten. Tegenwoordig is er vrijwel niets meer van te zien in het Limburgse landschap.

 Collecties en bruiklenen

De tentoonstelling is grotendeels opgebouwd uit voorwerpen die afkomstig zijn uit de collecties van het Rijksmuseum van Oudheden (Leiden), het Limburgs Museum (Venlo) en het Thermenmuseum (Heerlen). Ook zijn er bruiklenen van verschillende musea en het Provinciale Depot voor Bodemvondsten in Limburg ingezet. Daarnaast ziet u reconstructies van Romeinse meubels, die speciaal voor deze tentoonstelling zijn gemaakt door leerlingen van het Hout- en Meubileringscollege uit Rotterdam.

 
Samenwerkende musea

De tentoonstelling is een samenwerking tussen het Rijksmuseum van Oudheden (Leiden), het Limburgs Museum (Venlo) en het Thermenmuseum(Heerlen). Na Leiden reist Romeinse villa’s in Limburg door naar de partnermusea in Venlo en Heerlen. Een bezoek aan de expositie is geschikt voor alle leeftijden.

 
Onderzoeksproject

Deze tentoonstelling is onderdeel van een groot onderzoeks- en publieksproject, Een Romeinse idylle, uitgevoerd in de periode 2020-2024 met steun van het Mondriaan Fonds. De drie musea en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed maakten gezamenlijk een grondige analyse van de duizenden archeologische villavondsten en oude opgravingsdocumentatie uit archieven en depots. Alle resultaten worden in 2024 gepubliceerd in de wetenschappelijke PALMA-reeks van het Rijksmuseum van Oudheden.