Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Voor alle duidelijkheid: niet één object inToetanchamon: zijn graftombe en zijn schatten is echt. De tentoonstelling, die vanaf 20 april zes maanden op de Heizel loopt, toont alleen exacte kopieën. 'Niet van echt te onderscheiden, zelfs niet door mij', zegt egyptologe Ingrid Blom-Böer, die aan de tentoonstelling in Keulen heeft meegewerkt. 

Alle objecten werden met de grootste precisie in Egypte zelf vervaardigd door de vaklui uit het atelier van Mustafa El Erzapy. De man uit Gizeh runt een bedrijfje dat normaal kopieën voor de toeristenindustrie maakt, maar wijdde zich vijf jaar lang aan het vervaardigen van alle voorwerpen in de tentoonstelling. 

Schatten in de kelders

Dat je geen authentieke stukken te zien krijgt, zal een nadeel vormen voor wie zweert bij de emotie van het aanschouwen van een duizenden jaren oud kunstwerk, maar het biedt ook voordelen. 

Om te beginnen hoef je niet naar Egypte. Het wereldberoemde dodenmasker van Toetanchamon bijvoorbeeld wordt tentoongesteld in Caïro en heeft het Egyptisch Museum al sinds de jaren 80 niet meer verlaten. Wellicht zal het ook nooit meer buiten Egypte worden tentoongesteld gezien zijn kwetsbaarheid en de stilaan onbetaalbare verzekeringspremies. Niet dat de kopieën waardeloze prullen zijn: ze zijn bedekt met écht bladgoud en zullen na de tentoonstelling wellicht hun weg naar musea vinden.

Daarnaast pakt deze tentoonstelling uit met objecten die je zelfs in Egypte niet kunt zien. Ongeveer driekwart van alle getoonde stukken zijn kopieën van schatten die momenteel onder het stof in de kelders van het Egyptisch Museum liggen. De tombe van Toetanchamon nabij Luxor zat zo volgestouwd met schatten dat 90 procent ervan nog altijd niet is verwerkt.

De ontdekking van het graf geldt wereldwijd als de laatste grote archeologische vondst en de Brit Howard Carter ging ermee de legende in. Na zeven jaar vruchteloos graven in de Vallei der Koningen, waar volgens iedereen alles al ontdekt was, stootte Carter op 4 november 1922 op het nagenoeg onaangeroerde graf. 

Plunderaars

Het knappe aan de tentoonstelling is dat ze de bezoeker het moment laat meebeleven waarop Carter zijn kaars door een gat in de tombe stak. Net als Carter sta je plots voor een reusachtige hoop slordig op elkaar gestapelde schatten in de voorkamer van het graf. 

De verklaring voor de rommel gaat twee kanten op. Misschien kreeg het graf al eens het bezoek van plunderaars, die werden betrapt en daardoor de schatten in wanorde achterlieten.

Een andere verklaring is de jeugdige leeftijd waarop Toetanchamon stierf. Zijn dood kwam wellicht zo onverwacht dat zijn begrafenis haastwerk is geweest, wat ook de onzorgvuldig opgestapelde spullen voor zijn leven in het hiernamaals kunnen verklaren.

De vloek van Toet

Na de antichambre ontdek je het schrijn met de sarcofaag van de farao in zijn oorspronkelijke omgeving, waarna al de objecten afzonderlijk worden belicht. Dat maakt de tentoonstelling bijzonder didactisch en dus geschikt voor scholen en al wie het verhaal achter Toetanchamon wil (her)ontdekken. 

Dat er met replica's wordt gewerkt, doet niet de minste afbreuk aan dat verhaal. Meer zelfs, er zit nog een positief kantje aan: je kunt niet getroffen worden door de vloek van Toetanchamon, al is het verhaal dat de grafschenners werden getroffen door vreselijke ongeluk, allang naar het rijk der fabelen verwezen.