Van Prehistorie tot Middeleeuwen

 
Nubië is de naam die meestal wordt gebruikt voor de antieke culturen van pakweg het huidige Soedan en het zuidelijkste deel van het huidige Egypte. Je zou het ook kunnen omschrijven als het gebied tussen Aswan en Khartoum.

Er zijn in Nubië ruwweg vier fases aan te wijzen: de Kerma-cultuur (vanaf pakweg 2400 v.Chr.), een periode waarin Nubië werd bestuurd door een Egyptische onderkoning (tijdens het Egyptische Nieuwe Rijk), de Napata-cultuur (ca.1000 – ca.300 v.Chr.) en de Meroïtische periode (ca. 300 v.Chr. – ca. 300 n.Chr.). Een aantal factoren maakt dat we meestal naar Nubië kijken als een soort appendix van Egypte. Eén reden is dat het ten tijde van het Egyptische Nieuwe Rijk ook werkelijk een buitengebied van Egypte was. Een andere reden is dat het noordelijkste deel van Nubië, ofwel het zuiden van Egypte, heel erg grondig is onderzocht toen de Aswandam werd aangelegd en het Nasser-stuwmeer kwam te ontstaan. De onderzoekers waren daar, in Zuid-Egypte, het meest in de Egyptische cultuur geïnteresseerd.

Eigen culturele eenheid

Als je naar Nubië kijkt als aanhangsel van de Egyptische cultuur, krijg je de indruk dat de verdorven Nubiërs, zoals de Egyptenaren hen noemden, een permanent opstandige bevolkingsgroep vormden in het zuiden van het rijk van de farao. Dan komt als een verrassing dat de heersers van Napata Egypte onder de voet liepen en een kleine eeuw overheersten (ik blogde er al eens over). Het was een van de weinige keren in de geschiedenis dat alle land van Khartoum tot de Middellandse Zee door één heerser werd geregeerd.
 
Je kunt echter ook naar Nubië kijken als een eigen culturele eenheid met een vitale, eigen ontwikkelingsgang, op geen enkele manier inferieur aan Egypte. Anders gezegd: de beschaving die zich langs de Nijl uitstrekte, kende een noordelijk en een zuidelijk koninkrijk, die met elkaar samenwerkten, die dingen gemeen hadden, die op punten verschilden, en die een grens hadden die enigszins fluctueerde, afhankelijk van de relatieve sterkte van de twee staten. Nog anders gezegd: niet alleen Egypte was de oudste beschaving in Noordoost-Afrika. Dit is het perspectief dat is gekozen voor de expositie die zondag in het Drents Museum begint.

De tentoonstelling is ruim opgezet en er zijn ongeveer driehonderd stukken te zien uit de collectie van het Museum of Fine Arts in Boston, die in de vroege twintigste eeuw zijn opgegraven door de George Reisner over wiens Egyptische fotografen ik al eens blogde. Boston heeft de grootste collectie Nubische vondsten buiten Soedan en wat meer is: omdat ze afkomstig zijn uit gecontroleerde opgravingen, is van elk voorwerp de provenance bekend. Hoewel ook de foto’s uit de tijd van Reisner worden getoond, die een landschap documenteren dat er nu niet meer is, ligt de nadruk sterk op die stukken zelf.

 
Belang
 
Wie wil weten hoe het heiligdom van Gebel Barkal eruit heeft gezien, zal de catalogus moeten hebben; op de tentoonstelling liggen vooral oogstrelend mooie voorwerpen. Ik val zelf voor het rood-zwarte aardewerk (een voortzetting van het Naqada-aardewerk), anderen zullen de sieraden mooi vinden of de prachtige amuletten. Er zijn een paar standbeelden, er is een gereconstrueerd ligbed.

Het is niet waar dat het thema wordt genegeerd. Ik heb zelf eerdere tentoonstellingen bezocht in Den Haag en Amsterdam en Nubië, Soedan is bereikbaar voor toeristen, er zijn goede boeken, ook in het Nederlands, en ik heb blauwe vingers van het fotograferen in bijvoorbeeld Hamburg enBerlijn. Dat neemt niet weg dat de Meroïtische taal onvoldoende wordt begrepen en dat we een belangrijke bron van informatie niet zo goed kunnen benutten als we zouden willen. Daardoor blijven Egyptische teksten relatief belangrijk en blijft het “Egyptische perspectief” op Nubië toch belangrijker dan we zouden willen.
 
Dat gezegd zijnde: de Assense expositie maakt haar punt: dat Nubië een Afrikaanse grootmacht is geweest die in grandeur voor Egypte niet onderdeed. Het is een esthetisch feest en dat ik dit stukje vandaag alvast online plaats, is opdat u alvast plannen kunt maken voor uw bezoek aan Assen aanstaande zondag.
 
 
 
~ Jona Lendering
 
Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com
 
Bron: Historiek.net