Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Bij het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden is vanaf zaterdag de tentoonstelling Mummiekisten van de Amon-priesters te zien. Deze tentoonstelling, die is samengesteld in samenwerking met de Vaticaanse Musea en het Louvre, vertelt het verhaal van de dienaren van de Amontempels in Thebe. 

Bezoekers worden meegenomen naar het oude Egypte in de periode 1070-945 v.Chr., de nadagen van het zogenaamde Nieuwe Rijk. Dit was een periode van machtsstrijd en sociale wanorde waardoor de eeuwenoude monumentale begraafplaatsen in Egypte niet langer veilig waren. Veel graven werden door plunderaars bezocht. De Amon-priesters van Thebe begroeven hun overledenen daarom in de onopvallende, ondergrondse galerijen van Bab el-Gasus (‘de deur van de priesters’).

Mummiekisten

In 1891 werden daar door twee Franse egyptologen, Eugène Grébaut en Georges Daressy, 153 sets houten mummiekisten gevonden, met bijzondere beschilderingen. Twee jaar later kwamen de kisten terecht in musea over de hele wereld, waaronder in het Rijksmuseum van Oudheden. Deze Leidse mummiekisten zijn in de tentoonstelling te bewonderen, samen met papyri met religieuze teksten, een unieke bronzen priesteres en tempelattributen die de tempelrituelen en het leven van de priesters illustreren. 

Foto’s, aquarellen en correspondentie geven daarnaast een beeld van de ontdekking van het graf en de aankomst van de kisten in Leiden. 

Topstukken van de tentoonstelling zijn twee mummiekisten uit de Vaticaanse Musea en het Louvre. Deze behoren volgens het RMO tot de mooiste ter wereld. 

Restauratie

In de tentoonstelling wordt speciale aandacht besteed aan de restauratie van de kisten. Veel van de kisten verkeren momenteel namelijk in slechte conditie. De verf bladdert af en de kleuren zijn vervaagd. Samen met de Vaticaanse Musea en het Louvre werkt het RMO aan de restauratie van de kisten. De musea bundelen de krachten om de mummiekisten met de modernste technieken te onderzoeken en restaureren. 

Bezoekers kunnen dit restauratieproject de komende maanden volgen. Er is foto- en filmmateriaal en op dinsdag en donderdag zijn restauratoren in het museum in Leiden live aan het werk, en beantwoorden ze vragen van bezoekers. 

Enkele objecten

In Leiden is de komende maanden onder meer de kist van tempelzangeres Gaoetsesjen te bewonderen. De buitenkist bevat verschillende afbeeldingen uit de onderwereld en afbeeldingen van beschermgoden en amuletten. Op de bodem is de god Osiris als djed-zuil afgebeeld, een symbool voor duurzaamheid en eeuwig voortbestaan. De djed-zuil werd vaak geassocieerd met Osiris’ ruggengraat en staat dus niet toevallig op de bodem van de kist: de plek waar de rug van de overledene de kist raakte. 

Op de kist van Djedmoet, ook in Leiden te zien, is een voorstelling te vinden van het zogenaamde ‘mondopeningsritueel’. Een mummie werd met een complexe reeks van rituelen ‘tot leven gewekt’ zodat hij opnieuw kon ademen, eten en drinken. Voordat de mummie in het graf werd bijgezet, offerde een sem-priester, herkenbaar aan de luipaardhuid die hij draagt, het nog kloppende hart van een stier en de voorpoot van een levend kalf. Daarna werd de mond van de mummie met verschillende instrumenten symbolisch opengemaakt. 

Verder zijn bijvoorbeeld twee gouden oorbellen met ramskoppen te zien. De god Amon werd aanbeden als de ‘koning der goden’ en vaak afgebeeld met een ramskop. Op een aquarel van Marianne Brocklehurst uit 1891 is te zien hoe mummiekisten naar de Nijl worden gebracht voor transport naar Caïro. Marianne Brocklehurst was de dochter van een rijke zijdekoopman uit Macclesfield die tussen 1873 en 1891 een aantal reizen naar Egypte maakte. Zij was in Deir el-Bahari op het moment dat Grébaut en Daressy aan het werk waren bij het graf van de priesters. 

De tentoonstelling Mummiekisten van de Amon-priesters is te zien tot en met 15 september 2013.