Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Wetenschappers hebben eindelijk de haven die het oude Rome groot heeft gemaakt, gevonden. De haven blijkt zich ten noordwesten van de stad Ostia bevonden te hebben, aan de linkeroever van de Tiber.

Het stadje Ostia werd opgericht door de vierde koning van Ancus Marcius en deed jaren dienst als de havenstad van Rome. In het verleden zijn al heel wat resten van historische gebouwen in Ostia blootgelegd. De oudste resten stammen uit de derde en vierde eeuw voor Christus. Maar archeologen slaagden er maar niet in om de locatie van de haven van Ostia vast te leggen. En sommigen gingen er eigenlijk al van uit dat de haven nooit meer teruggevonden zou worden.

Op de voorgrond ziet u het bassin (met daarin de rode stippen) waar zich vroeger de haven bevond. De rode stippen geven de plaatsen waar de wetenschappers hebben geboord, aan. Foto: © S. Keay.

Cruciaal
Zonde, want deze haven speelde een cruciale rol in de geschiedenis van Rome. De haven had maar liefst drie functies: Rome een uitgang richting zee geven, het bevoorraden van Rome (tarwe en zout) en voorkomen dat vijandige schepen de Tiber op konden komen.

Aardlagen
Franse en Italiaanse onderzoekers hebben nu door verschillende aardlagen te bestuderen, vast kunnen stellen waar de haven zich precies bevond. Op de plaats waar veel onderzoekers vermoedden dat de haven zich bevond, boorden de onderzoekers een gat. De aardlagen die ze daarbij omhoog brachten, werden zorgvuldig geanalyseerd. En al snel vonden de onderzoekers bewijs dat de haven zich hier bevonden moet hebben. Zo ontdekten ze dat de zee aan het begin van het millennium voor Christus hier aanwezig was. Een laag daarboven bevatte eigenschappen die typisch in havens worden aangetroffen en wijst erop dat het havenbassin zeker 6,5 meter diep was toen deze in gebruik werd genomen (ergens tussen de vierde en tweede eeuw voor Christus). De laatste laag bevatte bewijzen voor het feit dat de haven in de periode van de Romeinse keizers verlaten werd. In die tijd was het bassin nog maar één meter diep en dus ongeschikt.

Het onderzoek levert veel antwoorden op. Zo is eindelijk duidelijk waar de haven zich precies bevond, maar weten we nu ook dat deze in het begin verrassend diep was (zo’n 6,5 meter) en dus ook dieper gelegen schepen kon ontvangen. Maar het onderzoek levert ook vragen op. Zo blijkt de haven al vrij vroeg in de geschiedenis zeer ondiep te zijn. Het duurde daarna nog zo’n 25 jaar voordat het alternatief: een nieuw havencomplex zo’n drie kilometer ten noorden van de monding van de Tiber, werd afgerond. Hoe bereikten de voorraden tarwe in die tussenliggende 25 jaar Rome? De onderzoekers weten het niet. Wellicht kan toekomstig onderzoek dat uitwijzen.

Geschreven op 10 december 2012 om 13:31 uur door Caroline Kraaijvanger op www.scientias.nl