Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Op een Romeinse begraafplaats vlakbij het centrum van de Noord-Engelse stad York hebben archeologen een tachtigtal skeletten gevonden die vermoedelijk afkomstig zijn van gladiatoren. Een van hen blijkt gedood te zijn door een groot roofdier. Het merendeel van de strijders werd onthoofd.

Andere geraamtes vertonen kenmerken waaruit de wetenschappers afleiden dat de overledenen tijdens hun leven aan een zwaar trainingsregime onderworpen zijn geweest. ‘Onze hypothese is dat het om Romeinse gladiatoren gaat en om anderen die in de arena gestorven zijn’, zegt Kurt Hunter-Mann van de York Archeological Trust in The Independent.

De ontdekking zou een nieuw licht kunnen werpen op het leven in Groot-Brittannië onder Romeinse heerschappij. De graven dateren van de eerste tot de vierde eeuw na Christus. Opmerkelijk is dat bij een ongewoon groot aantal skeletten de rechterarm merkelijk langer is dan de linkerarm - een kenmerk van gladiatoren dat vaak vermeld wordt in de klassieke Romeinse literatuur. Ongeveer twintig van de tachtig geraamtes vertonen deze karakteristiek en ongeveer de helft daarvan vertoont een opmerkelijke asymmetrie met een lengteverschil van 1 à 1,8 centimeter tussen de linker- en rechterarm. Die vaststelling door forensische antropologen van de University of Central Lancashire suggereert op z’n minst dat sommige mannen al op jonge leeftijd aan een intensief trainingsprogramma onderworpen waren: tussen hun tiende en vijftiende jaar. asymmetrie van de armen kan alleen optreden voordat de botten hun definitieve lengte hebben bereikt.

Het is bekend, aldus nog The Independent, dat Romeinse eigenaars onhandelbare slaven aan gladiatorenscholen verkochten en dat sommige gladiatoren hun carrière al in hun vroege tienerjaren begonnen. Een bijkomend bewijs dat we met gladiatoren te maken kunnen hebben is het feit dat bijna alle mannen stevig gebouwd en groter dan gemiddeld waren. Alle skeletten vertonen kenmerken van meer dan gemiddelde spierontwikkeling. De antropologen onderzochten de aanhechtingspunten en kwamen tot de vaststelling dat vooral de spieren van schouders en bovenarmen sterk ontwikkeld waren.

Spieroverbelasting

In 85 procent van de skeletten vonden de onderzoekers gelijkaardige sporen van spieroverbelasting, wat zou bewijzen dat bijna alle overledenen tijdens hun leven eenzelfde soort activiteit uitoefenden. Uit onderzoek van onder meer de schedels is men tot de vaststelling gekomen dat de mannen afkomstig zijn uit verschillende streken van het Romeinse rijk, waaronder Centraal- en Oost-Europa en Noord-Afrika.

“Het is het eerste gladiatorengraf van die omvang en met die mate van conservering”, aldus forensisch antropoloog Michael Wysocki. “Het materiaal is bijzonder interessant omdat het ons confronteert met een hele reeks verwondingen die voortkomen uit geweld tussen individuen.” Een van de meest onthutsende vaststellingen is dat de meeste mannen onthoofd zijn. Sommige mannen vertonen ook ernstige verwondingen, maar onthoofding blijkt toch de directe doodsoorzaak te zijn geweest. Het is bekend dat overwonnen gladiatoren al in de arena geëxecuteerd werden door hun tegenstrever, maar wetenschappers zijn er tot nu toe van uitgegaan dat ze werden gedood door een dolksteek in de keel. De onthoofdingen in York zijn daarentegen duidelijk uitgevoerd met een slag in de nek.

Gaten in de schedel

Een ander merkwaardig kenmerk is dat nogal wat schedels gaten vertonen: die kunnen het gevolg zijn van dodelijke slagen met een hamer. Ook in een graf in Efese (Turkije) zijn dergelijke schedels aangetroffen. Daar is men er altijd van uitgegaan dat het om gladiatoren ging.

De overledenen in York zijn allemaal met het nodige respect begraven: nabij veertien skeletten hebben de archeologen allerlei goederen gevonden die de aflijvige moesten begeleiden naar het hiernamaals. Een man werd begraven in een doodkist in een groot, ovaal graf dat dateert van de derde eeuw. In het graf werden overblijfselen gevonden van aanzienlijke stukken vlees van op zijn minst vier paarden, enkele varkens en koeien. Het is mogelijk dat de botten overblijfselen zijn van een begrafenismaaltijd. Daarnaast ligt een man begraven die door een leeuw, tijger of beer werd gedood. Ook in zijn graf zijn rituele voorwerpen gevonden. In andere graven is keramiek aangetroffen, in één graf lag een volledig schaap.

Een man werd begraven met zware gewichten aan zijn voeten: ijzeren ringen die net boven zijn enkels bevestigd waren. Forensisch onderzoek van zijn onderste ledematen wijst uit dat hij de zware ringen jaren moet gedragen hebben, vermoedelijk als een straf. Ook in Pompeii is een dergelijk skelet aangetroffen.

Het onderzoek in York wordt nog voortgezet. Het is best mogelijk dat behalve gladiatoren en arenastrijders ook misdadigers in het massagraf begraven werden.

Michael Wysocki (forensisch antropoloog)