Van Prehistorie tot Middeleeuwen

INTERVIEW | Hij is een historicus, dus verwacht van Fik Meijer, emeritus hoogleraar Oude Geschiedenis, geen politiek pamflet. "Ik ben geen politicus, maar ik ben wel grootvader. Ik maak me voor mijn kleinkinderen zorgen om de wereld van morgen."

Meijer (1942) schreef voor de Maand van de Geschiedenis 'Lessen uit Rome'. In het boek vraagt hij zich af of de oplossingen die de oude Romeinen bedachten voor hun vreemdelingenproblematiek, de Europese Unie kunnen inspireren. Of Nederland in de omgang met de islam kan leren van de onverdraagzame opstelling van de Romeinse elite tegenover het toen opkomende christendom. En of de enorme instroom van vluchtelingen uit Noord-Afrika die in Zuid-Europa asiel aanvragen vergelijkbaar is met, en even bedreigend is als, de volksverhuizingen die het Romeinse Rijk ontwrichtten.

Dichter Lucanus schreef na de komst van christenen naar het Romeinse Rijk: "Rome vult zich met de uitwerpselen van de hele wereld." Paulus verkondigde het christendom en noemde de Romeinse godsdienst 'superstitio', bijgeloof. Meijer: "Het werd hard tegen hard, de weldenkende christenen en Romeinen werden overstemd door de radicalen. Zo dreigt het hier nu ook te gaan, met de moslims als nieuwkomers. Populisten gebruiken de hardste woorden. In de Romeinse tijd ging het om barbaren en kannibalen, nu om 'kopvoddentaks' en 'haatbaarden'."

Uit onmacht en angst kozen de Romeinen voor een politiek van uitroeiing. Uiteindelijk stortte het Rijk ineen en zegevierden de christenen. Meijer: "Met de huidige politiek van demoniseren en uitsluiting vervallen we in oude fouten. Zo spelen we, net als toen in Rome, de radicale predikers in de kaart. Toen waren er christelijke martelaren. Het angstaanjagende scenario is denkbaar dat de kinderen van de vervolgden de vervolgers van morgen zullen zijn." Een schrikbeeld dus volgens Meijer, die verhaalt over de kruistochten tegen heidenen, heksenjachten tegen wetenschappers en de zuiveringsdrift die toen volgden. "Uit de Romeinse geschiedenis kunnen we leren dat we de islam niet moeten bestrijden, zoals met Wilders ook Sarrazin (in Duitsland) en Le Pen (Frankrijk) propageren."

Het Romeinse Rijk kan een positief voorbeeld zijn op het gebied van integratie, zegt de voormalige hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam. Keizer Augustus (27 v Chr - 14 n Chr) kwam tot de conclusie, schrijft Meijer, dat een blijvende tegenstelling tussen 'wij' en 'zij', tussen overwinnaars en overwonnenen, op den duur de stabiliteit van het rijk zou ondermijnen. Anders zou er steeds verzet blijven, burgeroorlogen zouden voortduren. De keizer creëerde meer samenhang tussen Italië en de provincies, er kwam meer contact, meer begrip, minder belasting, minder uitbuiting. Andere culturen hebben de Romeinen geïnspireerd, het werd een mengcultuur, een smeltkroes waarin heel lang iedereen zich thuis voelde. Meijer: "Keizer Augustus gaf ze het idee dat ze erbij hoorden, de glorie van Rome straalde niet alleen af op de autochtone Romeinen maar op alle inwoners van het rijk. Maar mengcultuur en smeltkroes, dat lijken in het huidige politieke klimaat welhaast vloekwoorden."

De Romeinen waren bang voor de migranten uit het Noorden, de Germanen, schrijft Meijer. De Europese Unie vreest nu een exodus van bijbelse omvang uit het Zuiden, vluchtelingen van de Arabische lente. "Er is angst dat Europa bezwijkt onder die immigratiestroom, net als destijds het imperium Romanum. Maar het Romeinse Rijk bestond toen al langer dan duizend jaar en was uitgeput onder zijn eigen gewicht. De Europese Unie is nog jong en veerkrachtig. Rome groeide destijds dankzij de vele nieuwkomers uit tot een immense metropool. Zo kunnen de Europese landen nu ook hun voordeel doen met migranten. Door ze niet uitsluitend te zien als gelukszoekers, maar ook als potentiële werknemers die we hard nodig hebben om de economie van een vergrijzend Europa op peil te houden."

Fik Meijer, 'Lessen uit Rome'. Actieboek Maand van de Geschiedenis 2011. Uitgeverij Veen Magazines. ISBN 9789085710547, prijs: 4,95 euro.

Nieuwe gladiatoren
Sport had een belangrijke functie bij de integratie van verschillende volkeren in het Romeinse Rijk. Bij de gladiatorenshows of wagenrennen kwamen autochtone en allochtone Romeinen elkaar tegen, het gaf volgens Fik Meijer een gevoel van verbondenheid.

In Nederland is er een scheidslijn tussen autochtoon en allochtoon; in wijken, op scholen. "Maar ook bij sport", zegt Meijer. "Je hebt zwarte voetbalclubs. Kickboksen is een bijna zwarte sport geworden, terwijl er nauwelijks Marokkanen hockeyen." Meijer ziet daar een taak voor NOC*NSF en de sportbonden. "Het beleid moet erop gericht zijn kinderen via sport nader tot elkaar te brengen. Iedereen die een rondje langs de sportvelden maakt, kan met eigen ogen zien hoe bij sport grenzen vervagen."

Bron: Rob Pietersen − Trouw.nl - 10/10/11, 07:46