Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Archeologen van het British Museum hebben in de Nijldelta de stad Naukratis ontdekt. Herontdekt, eigenlijk.

Naukratis was een van de drie hellenistische stadstaten in Egypte. Herodotus schreef er al over in de vijfde eeuw voor Christus. Voor archeologen is de Griekse geschiedschrijver een onvervangbare tipgever. Ook in het geval van de havenstad Naukratis. In 1884 slaagden Britse egyptologen er al in om de locatie te bepalen en de stad op te graven. Nadien is er nog meermaals naar gegraven, maar men dacht dat de klus wel ongeveer klaar was.

Niet dus. Nieuwe opgravingen door een team van het British Museum tonen aan dat de site dubbel zo groot is. ‘We dachten dat ze dertig hectare groot was en helemaal vernield’, zegt projectleider Ross Thomas aan The Guardian. ‘Nu weten we dat de stad zestig hectare beslaat en dat het een kosmopolitische plek was. Op basis van wat we nu vonden, hebben we ons beeld aanzienlijk moeten bijstellen.’

Men is er lang van uitgegaan dat handelsschepen aanlegden voor de Egyptische kust. Vandaaruit zouden de vrachten zijn overgeladen op kleinere boten. Dat blijkt niet te kloppen. Naukratis ligt in de Nijldelta, een eind voor Memphis. ‘We hebben er restanten van grote schepen gevonden, en kunnen voor het eerst zeggen dat de stad bereikbaar was voor zeeschepen’, zegt Thomas.

De stad is in de zevende eeuw voor Christus opgericht en gold tot de komst van Alexandrië (rond 330 voor Christus) als de grootste haven. Met haar duizendjarige geschiedenis reikte ze van de hellenistische tot de Romeinse periode. Het was een handelshaven waar Grieken en Egyptenaren naast elkaar leefden.

Naukratis, wat ‘meesteres van de schepen’ betekent, was een drukke handelsstad. Egyptisch graan, papyrus en parfum werden er geruild tegen Grieks, Cypriotisch en Fenicisch zilver, wijn en olie. De stad was niet alleen in omvang groter dan gedacht, maar ook naar bevolking. Ross Thomas schat dat er zowat 16.000 inwoners leefden.

Festival van de dronkenschap

Uit nieuw bewijsmateriaal kunnen we afleiden dat de stad bezaaid was met torengebouwen, van drie tot zes verdiepingen’, zegt Ross. ‘Ze waren geconstrueerd zoals de bouwsels die je nu nog in Jemen aantreft. We moeten het ons voorstellen als een Manhattan in modderstenen. Maar de stad had veel uitstraling. Je kan ze beschouwen als het Hongkong van haar tijd.’

In de overlevering staat Naukratis bekend om zijn vele ‘symposia’ (eetgelagen) en zijn mooie ‘hetarai’ (courtisanes). Er zijn tal van amforen en beeldjes teruggevonden die bij de feesten voor de overstroming van de Nijl ritueel werden geofferd. Het ‘festival van de dronkenschap’ was tot ver buiten de stad bekend.

De stad heeft meer inscripties uit de zesde eeuw dan eender welke andere Griekse stad. ‘Daar kunnen we veel informatie uit afleiden over de handelaars. Meestal zijn het alleen mannen, maar in dit geval zijn er ook vrouwen bij. Sommige figuren duiken ook op in andere steden. Dat laat ons toe om te traceren hoe hun reizen verliepen.’

De eerste opgravingen van meer dan honderd jaar geleden meegeteld, zijn er ondertussen 17.000 objecten opgegraven. Die zijn wereldwijd verspreid over zestig collecties.

Het British Museum heeft een groot project lopen rond deze opgravingen. In mei gaat daarover de expositie Sunken cities open. Die focust op drie ‘verdwenen’ steden, zoals Thonis-Heraklion, Canopus en Naukratis.

De archeologen ontdekten trouwens verwantschappen tussen objecten uit Thonis-Heraklion en Naukratis (zie foto). Deze parallellen zullen volop worden uitgewerkt.

Bron: Geert Sels; De Standaard, 31/12/2015