Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Van oudsher is de geneeskunde schatplichtig aan het slagveld. De medische behandeling van gewonde soldaten heeft tot spectaculaire vooruitgang in de chirurgie geleid. In de Trojaanse oorlog verwierf Machaon als heelkundige al zo veel faam dat zijn naam in de oudheid spreekwoordelijk werd gebruikt om een ervaren arts aan te duiden. 

Machaon herkende de principes van goede wondverzorging. Toen echter de pest in het Griekse leger uitbrak, was er geen taak voor hem en andere medici weggelegd. Tegen de toorn van een godheid, die zich aldus liet gelden, was immers geen kruid gewassen. 

Machaon, die in de Ilias van Homerus figureert, was de zoon van Asklepios. Via zijn embleem, de esculaap (slangenstaf), voelen artsen zich maar al te graag met deze latere (half)god van de geneeskunde verbonden. Asklepios slaagde er zelfs in om doden tot leven te wekken. 

Hygieia en Panacea, de godinnen van respectievelijk de gezondheid en geneesmiddelen, waren zijn dochters. 

Hippocrates, ‘de vader van de geneeskunde’, wiens naam is verbonden aan de voorloper van de huidige artseneed, geldt als een afstammeling. Menige arts uit de oudheid van wie de faam in geschriften is vastgelegd, ontbeerde het filosofische karakter van Hippocrates en was net als Machaon meer pragmatisch ingesteld. 

Het medisch gedachtegoed uit de Griekse en Romeinse tijd reikt echter veel verder dan deze namen. De opbouw van een consult, algemene kenmerken van een ontsteking en aandacht voor chronische ziekten, preventie en een gezonde levensstijl kunnen worden herleid naar de oudheid. Dat komt goed tot uiting in Ärzte in der Antike, dat ondanks de schoolboekachtige vormgeving een leuk en vooral interessant boek is. 

Meer dan twintig Griekse en Romeinse artsen, maar ook andere relevante figuren passeren de revue. Anders dan de titel doet vermoeden, komt een scala aan uiteenlopende onderwerpen aan bod. Dat gebeurt in korte paragrafen zonder veel onderlinge samenhang, die zich als losse artikeltjes in eenvoudig Duits laten lezen. Ignace Schretlen, arts/publicist