Van Prehistorie tot Middeleeuwen

De gewone burger weet weinig van de geesteswetenschap, zegt Jona Lendering. En dat komt door de universiteiten. Ze laten het publiek in de kou staan.

Je verwijt de universiteiten dat ze hun voorlichtende taak laten versloffen.

‘De wet legt de universiteiten drie taken op: onderzoek, onderwijs en de overdracht van kennis aan de samenleving. Dat laatste is een dode letter. En dat is niet verwonderlijk. De financiering van universiteiten is gebaseerd op die eerste twee taken. Met de overdracht haal je geen geld binnen.’

Ze hebben die opdracht overgelaten aan de media, de journalistiek.

‘Daar mogen ze zich niet achter verschuilen. En het is ook niet voldoende. Neem mijn eigen terrein, de oudheidkunde. Er is vanuit het grote publiek enorm veel belangstelling voor, en die vraag wordt vanuit de journalistiek niet adequaat beantwoord. Journalisten en schrijvers doen hun best, maar er verschijnt toch veel bagger.’

‘Neem de bewering dat onze westerse cultuur is ontstaan in Griekenland; dat onze unieke waarden daarop teruggaan. Dat idee is in de negentiende eeuw ontstaan, en staat al lange tijd ernstig ter discussie. Zo’n lange continuïteit mag je echt niet zomaar aannemen. Maar in boeken voor het grote publiek gebeurt dat voortdurend. En het is aan academici om dat beeld te corrigeren. Of neem die verouderde tegenstelling tussen het religieuze, despotische Oosten en het humanistische, rationele Westen. Dat beeld leeft nog steeds, en het wordt politiek uitgebuit. Minder gevaarlijk, maar net zou verouderd: het idee dat democratie in het oude Griekenland is ontstaan, of het plaatsen van de ‘beschaafde’ Romeinen tegenover de ‘woeste’ Germanen, of het idee dat het Romeinse Rijk door ‘barbaren’ ten val is gebracht.’

Vinden oudheidkundigen het misschien niet erg dat dit soort waanideeën bestaan?

‘Ze worden afgerekend op hun publicatielijst. Maar ze onderschatten de publieke belangstelling. Ik werk voor Livius Onderwijs, dat lezingen op dit terrein organiseert, en ik kan ervan leven! Wanneer we een academische oudheidkundige uitnodigen, staat die versteld hoeveel mensen daarop afkomen.’

‘Kijk, er wordt ook ongelofelijk veel quatsch de wereld in gestuurd. Wanneer je in gezelschap zegt oudheidkundige te zijn, krijg je geheid een vraag over de Tien Plagen van Egypte of zo’n ander mediageniek onderwerp. Zoiets kán een begin zijn om uit te leggen hoe het écht zit, maar dat is nu juist waar academici het laten afweten. Het is jammer dat de geïnteresseerde, ontwikkelde leek over de Perzische oorlogen niets anders kan vinden dan Persian Fire van Tom Holland, terwijl er voldoende oudheidkundigen zijn die een wél doordacht boek kunnen schrijven. Als dit ’t beste is wat mensen in de winkel vinden, denken amateurs al snel: dat kan ik beter! En dan krijg je boeken over hoe de Zondvloed kon ontstaan, of hoe Mozes door de Rode Zee kon trekken. Eén van de redenen om De klad in de klassieken te schrijven is om eens uit te leggen wat de methode nu eigenlijk is.’

‘Dat probleem, van hele intellectuelen die met halve kennis aan het schrijven gaan, speelt overigens in de hele geesteswetenschappen. Denk aan de islamologie. Als de échte deskundigen nu eens een boek hadden geschreven over wat de échte vragen zijn, en hoe je die moet benaderen... dat had zoveel onzin kunnen voorkomen. Er is inmiddels wel wat, maar het is weinig en laat.’

Wat moet er veranderen aan de universiteiten?

‘Het primaire probleem is er een van academische kwaliteit. Studenten zien de problemen vaak zélf niet eens. De studie is te oppervlakkig en te kort. Je kunt zonder geschiedenis in je pakket archeologie gaan studeren, en zonder klassieke talen oudheidkunde: dat is vragen om problemen! Wat nodig is, is een zware opleiding die zeven jaar duurt, waarna je vijf jaar de tijd krijgt om een proefschrift te schrijven. Dat kan niet, daar is geen geld meer voor. Een concentratie van opleidingen zou een oplossing kunnen zijn. En de financiering van de universiteiten moet anders. Niet langer gebaseerd op studentenaantallen, maar op álle drie taken. Er moet geld komen voor overdracht, voor overdragers. De universiteiten hebben veel kennis in huis, en fantastische middelen tot hun beschikking... maar ze laten het publiek met lege handen. Dan is de subsidiëring domweg niet doelmatig!’

Jona Lendering, De klad in de klassieken. Uitgeverij Atheneum-Polak & Van Gennep, 19,95 euro.

Door: Marcel Hulspas