Expo Eeuwenoud brons.
Geplaatst op dinsdag 29 januari 2008 @ 00:38 , 1597 keer bekeken
Uit eigen bezit wilde het Allard Pierson de complexe techniek, zowel wat de uitdrukking als de vakmatige beheersing betreft, onder de aandacht brengen. Liefst niet met een enkel object dat grondig van alle kanten wordt belicht, maar van een reeks voorwerpen die bij tientallen in het gelid worden gezet. De matige belichting en dito vormgeving schrikken de bezoeker bij voorbaat af: hier is slechts plaats voor studenten die op zaal door hun prof worden getest. En dat terwijl er voor iedereen voldoende interessants te zien is.
Brons is al duizenden jaren anders dan hout, textiel en papier een duurzaam materiaal dat een ingewikkelde behandeling vereist. Een schrijnwerker kan voor een mooi stukje toegepaste kunst een boom laten kappen en het hout na bewerking direct gebruiken. Voor voorwerpen in brons is de weg naar het uiteindelijke resultaat heel wat langer en gecompliceerder. Opmerkelijk is dat het materiaal - ontstaan uit een legering van koper en arseen (een halfmetaal of metalloïde, dat vaak in de omgeving van goud- en loodmijnen wordt gevonden) of koper en tin in een verhouding van aanvankelijk 90/10, later oplopend naar 30 procent tin, waarbij nog lood en of zink kwamen- al snel in de geschiedenis van de wereldbeschavingen op grote schaal is toegepast. De ontdekking van brons was ergens in 3000 voor Christus. Vanaf die tijd duikt het materiaal in verschillende streken op aarde op: in het Nabije Oosten (Egypte) net zo goed als in Griekenland, Italië, of het Verre Oosten waar de bronsproductie in China snel op bijzonder hoog niveau kwam. Dat laatste land ontbreekt helaas in de collectie van het Allard Pierson Museum. Dit is te betreuren, want er zijn op het zelfde tijdstip veel vergelijkingen mogelijk.
Brons is voor de kunstgeschiedenis zo belangrijk, omdat de verwerking er van een goed beeld geeft van de stand van zaken in een bepaald gebied in een bepaalde tijd, vooral op technisch vlak en natuurlijk ook als middel om tot een persoonlijke uitdrukking te komen. Voor brons worden diverse grondstoffen gewonnen, die in een legering of vermenging worden samengevoegd. Het is opnieuw de vakman die er een voorwerp van maakt dat enigerlei functie heeft. Goud is door de eeuwen heen voorbehouden gebleven aan de regerende elite, maar brons kreeg snel een wat meer 'democratisch' gehalte. Daardoor konden kunstenaars er vrijelijk mee omgaan en werd hun werk voor een bredere groep bereikbaar.
Het jaartal 3000 moet de museumbezoeker er trouwens bij denken, de oudste voorwerpen op de expositie zijn enkele eeuwen minder oud. Ze zijn van tinbrons vervaardigd, het zogeheten arseenbrons is van een wat latere datum. Arseenbrons geldt als een verfijning van het vroege brons. De combinatie met koper zorgt er voor dat arseenbrons harder is dan tinbrons bij een lager smeltpunt dan het koper oorspronkelijk heeft. Een nadeel is dat bij de toepassing van arseenbrons giftige dampen ontstaan die in de Oudheid voor lichamelijke misvormingen hebben gezorgd. Tinbrons is anders dan het arseenbrons vrij van kwalijke stoffen. Ook hier ligt het smeltpunt lager dan die van het koper en bovenal komen er bij de verwerking geen giftige dampen vrij.
Koper- en tinerts werden op verscheidene plaatsen in de wereld gewonnen. Bekend is dat de Etrusken vlakbij de vindplaatsen in Toscane tot bronsproductie overgingen. De Romeinen wonnen tin onder meer in het Britse Cornwall, ooit deel van het Romeinse Keizerrijk.
In alle fasen van de kunstgeschiedenis is het materiaal brons een typisch verschijnsel van een door mannen gedomineerde wereld. Brons werd aanvankelijk alleen gebruikt voor pijlen, speren, bijlen en later kwamen daar ook kanonskogels, helmen en kurassen bij. De Grieken en Romeinen slaagden er in het oppervlak van het brons zodanig glad te maken dat het als een spiegel ging werken. Maar de aanwending van het materiaal voor sieraden bleef ver achter bij het gebruik van goud, zilver en edelstenen.
De productie van wapentuig was uiterst simpel, maar toch heel effectief: het hete en dus vloeibare materiaal kon gemakkelijk in een platte, in het zand gevormde mal worden uitgegoten, waarna stolling een kwestie van tijd was. Innovatieve processen leidden er toe dat het brons gaandeweg veel complexer kon worden toegepast. Op dat vlak is de uitwerking van de driedimensionale mensfiguur zeker een doorbraak geweest. Deze beeldjes worden via de cire-perdue techniek gemaakt, de 'verloren was' wijze waarbij een beeldje van massief was wordt gekneed die vervolgens met klei wordt omhuld.
Het geheel wordt verhit wat er voor zorgt dat de klei hard wordt en de was wegsmelt. In het voetje is een kanaaltje aangebracht waarbinnen nu de hete bronssubstantie wordt gegoten. Als het brons eenmaal is uitgehard, moet de klei nog worden weggestoken. Deze techniek voldoet goed bij kleine beelden. Worden de sculpturen complexer dan werd meestal de techniek van het hol gieten toegepast. In principe was dit de omgekeerde weg: een kern van klei wordt met was bedekt die de vorm van het bedoelde beeld bepaalt. In de was wordt een skelet van pennen (ook wel kernankers genoemd) gestoken zodat een gietvorm wordt gecreëerd. Nadat het brons de vorm is binnengelaten, smelt het was weg en tenslotte blijft de bronzen vorm over.
Hoewel het Allard Pierson Museum met een stuntelig filmpje anders wil doen denken, gaat het moderne proces van bronsgieten allang niet meer over legeringen van koper en tin, maar worden geheel nieuwe materialen (zoals aluminium) op ruime schaal toegepast. Alleen al aan de kleur te zien, heeft nieuw brons een heel ander uitdrukking (het patin niet meegerekend) dan zijn klassieke evenknie.
GOED GEGOTEN!
5000 jaar brons.
30 november 2007 - 2 maart 2008
Allard Pierson Museum
Bron: Cees Straus,Trouw
Welkom bij Clubs!
Kijk gerust verder op deze club en doe mee.
Of maak zelf een Clubs account aan: