Borstbeeld van Julius Caesar ontdekt in Arles
Geplaatst op zondag 25 mei 2008 @ 21:52 , 2974 keer bekeken
Duikers hebben bij Arles, een stadje in Zuid-Frankrijk, een marmeren standbeeld op ware grootte van de Romeinse dictator Julius Caesar uit de rivier de Rhône gehaald. Archeologen spreken van een zeer belangrijke vondst. Naar verluidt is het de oudste afbeelding van de Romeinse dictator ter wereld.
Het beeld wordt gedateerd op 46 voor Christus, het jaar waarin Arelate, zoals Arles in de oudheid heette, een Romeinse kolonie werd. De sterk realistische weergave zou typerend zijn voor die periode.
De hier vereeuwigde Caesar is een al wat oudere man, met een scherp getekend gelaat en een wijkende haargrens die hem volgens tijdgenoten op latere leeftijd zorgen baarde.
Toch spreken archeologen van mogelijk de oudst bewaard gebleven beeltenis van de rond honderd voor Christus geboren Caesar. Volgens archeoloog Luc Long, die het onderzoek leidde, is het beeld waarschijnlijk in de rivier gegooid nadat Caesar in 44 voor Christus door Brutus werd vermoord.
Het was toen een tijdje voor Romeinen verstandig geen beeltenis van hun voormalige leider te bezitten. Vandaar dat ook in Rome alleen postuum gemaakte beelden van hem bewaard zijn gebleven.
Op dezelfde vindplaats is een 1,8 meter groot marmeren beeld van Neptunus, de god van de zee, opgedoken. Dat dateert uit de derde eeuw na Christus. Ook twee bronzen beeldjes van ongeveer zeventig centimeter zijn gevonden. Een ervan, een sater met de handen op de rug, is volgens Long van Griekse oorsprong.
De Franse dienst voor archeologisch onderzoek onder water verwacht deze zomer meer Romeinse resten op de bodem van de Rhône te vinden. Een aantal beelden wordt in het museum van Arles tentoongesteld, belooft het Franse ministerie van Cultuur.
De geschiedenis van Arles gaat terug tot de Keltische en Griekse tijd. Eeuwen later, onder de Romeinen, vond de stad nieuwe welvaart en groeide uit tot en van de belangrijkste steden van het rijk. Daar dankt het onder meer de grote arena aan, die in het centrum van de stad bewaard is gebleven.
Caesar leeft, zo ondervond Michel l'Hour, archeoloog en directeur van het Franse instituut voor archeologisch onderzoek onder water DRASSM (Département des recherches archéologiques subaquatiques et sous-marines). Het ongewone borstbeeld van de Romeinse alleenheerser Caesar baarde veel opzien. Dat het Caesar is, is aannemelijk maar verre van zeker.
De ophef hoeft niet te verbazen. Caesar was een van de belangrijkste figuren uit de Romeinse geschiedenis. Als dictator voor het leven legde hij de basis voor het keizerrijk, dat in Constantinopel bleef bestaan tot 1453. Als succesvol generaal breidde hij het Romeinse grondgebied flink uit. En als nog altijd gelezen auteur (vooral van De bello Gallico) bepaalde hij voor een belangrijk deel ook zijn eigen beeldvorming. Hij begon zijn macht als neef van de ene Romeinse alleenheerser (Marius) en als schoonzoon van de ander (Cinna). Vanaf zijn consulschap in het jaar 59 v. Chr. wist hij in de door burgerstrijd verscheurde Romeinse Republiek veel macht en aanzien te verwerven.
Mooi verhaal. Maar hoe hard is het? Is het Caesar eigenlijk wel?
Michel l'Hour, directeur van het DRASSM, drukt zich voorzichtig uit. "Dat zeggen de vier, vijf bekende specialisten die we hebben geraadpleegd." Er is wel twijfel geweest, erkent hij. "We hebben een tijdje gedacht dat het misschien gewoon een Romeinse generaal was." Maar de geraadpleegde experts bleken eensluidend. "Zij zeggen dat de stilistische kenmerken erop wijzen dat dit een portret van Caesar is uit de Republikeinse tijd, zijn tijd", zegt L'Hour nu. De stijl is realistisch, en Caesar lijkt op andere afbeeldingen van hem op leeftijd, vooral op munten. Daarop is hij eveneens kalend en met gelijnd gezicht afgebeeld.
Toch zijn er nog veel onzekerheden, bijvoorbeeld over de geschiedenis van de buste zelf. Maar het was lastig om de onzekerheden van onderzoekers, en de achtergronden van hun hypotheses, te vertalen in een mediaverhaal, ontdekte l'Hour. "Wat we steeds zeggen, is dat we niet wéten hoe de buste in het water is beland. En ook niet wannéér. Dat kan geruime tijd na Caesars dood zijn geweest. Maar we hebben wel een theorie. En journalisten willen duidelijkheid."
Goed, de theorie, met de nodige slagen om de arm. Die hangt samen met de omstandigheden van de ontdekking. De buste kwam boven water tijdens een archeologische verkenning van de Rhône in Arles. Zonder aanwijzingen vooraf stuitten de duikers op een plaats waar verschillende beelden begraven bleken.
Een serieuze, precieze datering van dit stenen beeld op 46 voor Christus is niet mogelijk, onderstreept Michel l'Hour. Zeker niet op technische gronden. Maar er is wel een hypothese mogelijk, die berust op een combinatie van historische en stilistische aanwijzingen.
"Gezien de stilistische kenmerken moet het beeld gemaakt na ongeveer 50 voor Christus," legt hij uit. Aanvankelijk werd aangenomen dat er twaalf bustes van Caesar bekend zijn, allemaal gemaakt na zijn dood in 44 voor Christus. "Maar de informatie daarover evolueert", legt l'Hour uit. "Nu schijnt het dat er in totaal twintig bustes bekend zijn, waarvan drie vergelijkbaar met de buste die we nu in Arles gevonden hebben."
Waarom Arles?
Volgens L'Hour ligt het voor de hand dat Arles rond 46 eer wilde bewijzen aan Caesar, omdat hij de Celto-Ligurische stad in dat jaar een nieuwe status als Romeinse kolonie verschafte, als dank voor de steun van de stad in de strijd tegen Marseille.
Maar na de moord op Caesar in 44 keerde juist de band van Arles met Caesar zich tegen de stad. "Juist dat er een begin van een persoonlijkheidscultus was, werd hem kwalijk genomen. In Arles kon men vrezen als 'collaborateurs' te worden gezien.
Na de moord was het pandemonium in het Romeinse rijk, vele oude rekeningen werden vereffend. Zo werd de beroemde redenaar en senator Cicero, tegenstander van Caesar, in 43 vermoord en als afschrikkend voorbeeld werden zijn afgesneden hoofd en handen op het spreekgestoelte van de senaat gespijkerd.
Deze zomer wordt er verder gezocht. "Misschien dat nieuwe vondsten meer zeggen over de historische omstandigheden." L'Hour hoopt dat zich onder water bij Arles nieuwe poorten openen naar de geschiedenis van "een andere Europese beschaving". De vondst bevestigt al dat Arles ooit een 'dubbele' stad was, met bebouwing op twee oevers. "We staan nog maar aan het begin van het onderzoek." het heft in eigen handen. Als dertiger heb je nog alle kans er een all-time classic van te maken.
Bron: René Moerland; NRC Handelsblad. www.nrc.nl
Welkom bij Clubs!
Kijk gerust verder op deze club en doe mee.
Of maak zelf een Clubs account aan: