Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Geplaatst op vrijdag 10 mei 2002 @ 17:16 , 1471 keer bekeken

Hoe werden kinderen in de Oudheid grootgebracht en opgevoed? Waarmee speelden ze? Wat leerden ze? De aanblik van majestueuze antieke ruïnes als de Atheense Acropolis en het Forum Romanum doet wel eens vergeten dat er ook kleine Oude Griekjes en Romeintjes hebben bestaan. De documenten die dat grut in de archeologie heeft nagelaten, bekleden maar zelden een ereplaats in oudheidkundige verzamelingen. De tentoonstelling "Jong in de Oudheid", geconcipieerd door het Allard Pierson Museum in Amsterdam en nu in een nieuwe presentatie in Tongeren te zien, brengt objecten samen die een levendig en soms ontroerend beeld bieden van de kindertijd van toen. Griekse en Romeinse voorwerpen staan er kriskras door elkaar opgesteld. Ouderdom en vindplaats werden ondergeschikt gemaakt aan de thema's van de tentoonstelling. De expositie bestaat uit vier afdelingen en de scenografie van de tentoonstellingsruimten is telkens aangepast aan het thema. De eerste levensjaren worden getoond in het besloten decor van een Pompeiaans huis, voor het spelende kind is een tuintje met kunstgras aangelegd, ouderverdriet wordt geëtaleerd in een kerkhofachtige sfeer en de opgroeiende jeugd maakt een markpleintje met klaterende fontein onveilig. Belangwekkender zijn natuurlijk de objecten. Zo is er een eenvoudige grafsteen uit Grieks-Romeins Egypte waaruit blijkt hoe erg het moet zijn geweest om kinderloos te zijn in de Oudheid. Naast de de naam van de overleden dame, Kramba, staat alleen vermeld dat ze op zeventigjarige leeftijd zonder nakomelingen is gestorven. Zieliger nog is een soortgelijk document uit Athene, uit de vijfde eeuw voor Christus, waarop een in het kraambed overleden moeder haar handen verlangend uitstrekt naar haar levende baby. Andere objecten in de sectie over de vroegste levensjaren wekken veeleer verbazing dan emotie op. Zo worden twee ingenieuze borstkolven in aardewerk getoond, die tegelijk ook als zuigfles dienst konden doen. En de strakke wijze waarop baby's in de Oudheid werden ingebakerd, zal elke claustrofobielijder de haren ten berge doen rijzen. Pasgeborenen waren niet meteen burgers in het Oude Griekenland. Omdat de kindersterfte zo groot was, werden ze pas op hun tweede verjaardag in het rijksregister ingeschreven. De officiële opname in de samenleving vond plaats naar aanleiding van het Kannetjesfeest. Peuters kregen toen net als andere burgers een kruikje wijn cadeau. Een hele reeks van die piepkleine kannetjes met vrolijk decor staan in Tongeren te kijk. Er zijn nog veel meer objecten te zien waaraan zulke leuke wetenswaardigheden vasthangen. Een aantal terracotta figuren beeldt kinderspelen uit als bikkelen en paardjerijden. En sommige stukken speelgoed ogen verrassend modern. De aardewerken poppen met scharnierende ledematen moeten qua vernuftigheid nauwelijks onderdoen voor de barbies van vandaag. Het is niet al pret wat wordt getoond. Kinderen in de Oudheid kenden hun deel van het leed. Zoals ook nu nog het geval is in grote delen van de wereld, waren meisjesbaby's vaak ongewenst. Ze werden dan te vondeling gelegd en kwamen vaak op zeer jeugdige leeftijd in handen van bordeelhouders terecht. Kinderen stierven natuurlijk ook. Versierde grafstenen en een askist van jonge kinderen maken duidelijk hoe ouders om dat verlies treurden. Jongens die het geluk hadden tot de betere standen te behoren, konden vanaf zeven jaar onderwijs genieten. Een aantal items op de tentoonstelling illustreert dat lichaamscultuur en sport net zo belangrijk moeten zijn geweest als lezen, schrijven en rekenen. Wat seksuele opvoeding betreft, werd er in de antieke wereld niet rond de pot gedraaid. Atheense jongeren werden naar welopgevoede courtisanes gestuurd om ervaring op te doen. Een beschilderde kruik uit de zesde eeuw voor Christus toont de praktijkscholing van twee adolescenten in een bordeel. Allicht doorstonden ze de aangename proef met glans. Meisjes van stand leerden thuis wat zij voor hun verdere leven moesten kunnen: spinnen, weven en muziek maken. Ze werden rond hun zestiende uitgehuwelijkt aan een veel oudere man. Met het offeren van een geliefd stuk speelgoed aan een godheid, namen ze voorgoed afscheid van hun kindertijd. Jong in de Oudheid is een aardige tentoonstelling op mensenmaat. Het beperkte aantal objecten, de gevatte inleidingen en de uitstekende legendes bij de objecten (keurig tweetalig overigens) maken dat de bezoeker het hele parcours lang geniet. Een korte video, die permanent loopt, plaatst enkele merkwaardige objecten nog eens in hun historische context. En kinderen, die door al dat antieke speeltuig zin krijgen om mee te spelen, kunnen energie kwijt met antieke bordraadsels en gooispelen. De replica van het fraaie aardewerken kakstoeltje dat op de Atheense Agora werd gevonden, kunnen ze gelukkig niet zelf uitproberen. INFO: ,,Jong in de Oudheid'' in het Provinciaal Gallo-Romeins Museum, Kielenstraat 15, Tongeren, België; tot 15 september. EXTERNE LINKS: www.limburg.be/gallo Bron: De Standaard, 08/05/2002, Dirk Huyge