Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Geplaatst op vrijdag 19 augustus 2005 @ 14:54 , 1289 keer bekeken

Hoe versier je een rijke weduwe? En hoe genees je van een hartstochtelijke liefde? Ovidius helpt je op weg.

Was de Romeinse dichter Ovidius (43 v.C.- 17 n.C.) 'a male chauvinist pig'?

Ovidius

Ongetwijfeld, maar dat was niet de reden waarom hij door keizer Augustus uit Rome werd verbannen. De reden was dat hij met zijn ironische liefdeslessen een volslagen amoreel beeld van de maatschappij ophing. Dat zinde die fatsoensrakker van een keizer niet. Hij had tenslotte niet voor niets het overspel verboden. Zich verbergend achter mythologische verhalen en spel met de taal, gaf Ovidius op nauwelijks bedekte wijze uiting aan de wulpsheid van de Romeinse jetset - die zijn verzen dan ook verslond.

Het laatste deel bevat lessen tegen de liefde, of hoe je er gedaan mee kunt maken.

'Als je naar seks verlangt - hét tijdverdrijf voor mannen - en de jou toegezegde nacht komt naderbij
ga dan, zeg ik, eerst binnen bij een ander, eer dat het spel met de maîtresse je volop beheerst
Je vindt wel iemand om de eerste lust te stillen, zodat het tweede lustgevoel wat trager komt.'

Of dat helpt om van een vrouw af te komen, is nog maar de vraag. Overigens zal men zich bij het lezen van dit vermakelijke boekje liefst geen vragen stellen. Genieten kan wel, onder meer van de prachtige Nederlandse vertaling. En de mooie Venus van Urbino op de cover.

Keizer Augustus

De dichter Ovidius leefde van 43 voor tot circa 17 na Christus. Hij studeerde in Rome en Athene en reisde met een vriend door Klein-Azie en Griekenland. Naar de wens van zijn vader bereidde hij zich voor op een ambtelijke loopbaan; hij leek voorbestemd om senator te worden. Maar intussen lokte de muze van de dichtkunst. Ovidius zwichtte voor de verleiding en ging zich wijden aan de schone letteren.

Zijn passie is hem vermoedelijk noodlottig geworden. In 8 na Chr. werd de poëet door keizer Augustus voor de rest van zijn leven verbannen naar Tomi bij de Zwarte Zee. De reden voor de uitwijzing is onduidelijk. Hij moet met zijn wulps-lichtvoetige poëzie kwaad bloed hebben gezet in de hogere kringen en de keizer moet gegriefd zijn geweest over zijn gebrek aan loyauteit. ,,Trouw is schaars,'' schreef de vermetele kunstenaar eens.

Hoe de vork precies in de steel zat, is niet meer na te gaan, wel is duidelijk dat Ovidius een lans brak voor de vrije liefde. Augustus, die overigens zelf geen rimpelloos privé-leven leidde, hield niet van de losse huwelijksmoraal van zijn onderdanen en scherpte de fatsoensregels weer aan. Overspel met een getrouwde Romeinse vrouw, al sinds 18 voor Christus bij wet verboden, liet hij bijvoorbeeld weer streng bestraffen. Er stond verbeurdverklaring van goederen en/of verbanning op.

Zulke maatschappelijke spelregels waren niet besteed aan Ovidius. Moest een kunstenaar niet op de bres staan voor vrije meningsuiting? De meest gelezen dichter van Rome liet zijn verbeelding de vrije loop en deed uit de doeken hoe je een volwassen vrouw of een rijke weduwe kunt versieren. Contacten leggen met het kamermeisje van je hartelief is nuttig, suggereerde hij, want ,,zij moet haar meesteres van goede raad voorzien, en betrouwbaar meedoen aan het stille liefdesspel.''

Door zulke aanbevelingen werd de wet overtreden, werd het gezag van de keizer ondergraven en werd gemorreld aan de Romeinse normen en waarden. Augustus stelde juist prijs op hechte familiebanden en bevorderde wettig nakomelingschap.

Bond Ovidius in? Probeerde hij de keizer te vleien en zijn verbanning ongedaan te maken door remedia amoris, lessen tegen de liefde, toe te voegen aan zijn eerdere frivoliteiten? De dichter gaf inderdaad advies om van hartstochtelijke liefde te genezen:

,,[...] als je voor mijn heelkunst lijkt te kiezen, vlucht dan - het is mijn eerste raad - voor te veel vrije tijd [...] Zoek bezigheid, en Amors boog verliest zijn spanning [...]''

Ovidius wilde met die verrassende wending naar alle waarschijnlijkheid niet de keizer behagen, maar zijn onafhankelijkheid onderstrepen. Hij was een kunstzinnig vrijdenker in wie we allerlei moderne trekken ontdekken.

Het is goed dat de uitgever dit boek over de kunst van en de remedie tegen de liefde in een nieuw kleedje heeft gestoken. Een leerzaam register en heldere aantekeningen aan het slot helpen de (niet klassiek geschoolde) lezers Ovidius beter te begrijpen en een brug te slaan tussen zijn tijd en de onze.

Ovidius
Lessen in liefde / Ars amandi & remedia amoris
vertaald door M. d'Hane-Scheltema,
2005, Amsterdam,
Atheneum-Polak & Van Gennep,
208 blz., 14,95 euro.
ISBN 90-253-3683-3


Copyright © Tijdnet