Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Geplaatst op zondag 23 maart 2003 @ 14:41 , 1651 keer bekeken

Geen antieke geschiedschrijver heeft zoveel vitriool over zich heen gekregen als Cassius Dio. Montaigne vond hem ongeloofwaardig. Volgens Voltaire was hij een gemene vleier. Diderot kon het hem niet vergeven dat hij Brutus, Caesars moordenaar, had aangevallen en Cicero van incest met zijn dochter had beschuldigd. Tegenwoordig oordelen historici wat milder over de man die het na Plutarchus, Polybius en Appianus waagde in het Grieks de grandeur van Rome te bezingen.


Lucius Cassius Dio (soms, minder juist, Dio Cassius genoemd) werd omstreeks 160 geboren in Nicaea, nu Iznik in Noordwest-Turkije. Als gefortuneerde gouverneurszoon werd hij senator in Rome en bekleedde hij hoge posten in het woelige imperium van Septimius Severus, Caracalla en Alexander Severus. Tijdens een ziekte fluisterde een stem hem in dat hij zich aan geschiedenis moest wijden. Tien jaar lang verzamelde hij gegevens, twaalf jaar besteedde hij aan het redigeren van zijn Geschiedenis van Rome.

De tachtig banden van het werk beslaan duizend jaar: van de landing van Aeneas in Latium tot Cassius' eigen terugkeer naar Nicaea. Van dat alles bleef, behalve samenvattingen, amper een derde bewaard: grosso modo de geschiedenis van 69 vóór tot 46 na Christus. Tot nu toe waren daarvan slechts fragmenten in het Nederlands te lezen. De historicus G.H. De Vries, die al twee werken van de filosoof Philo overzette, heeft nu de boeken 51 tot 63 in twee delen vertaald. Die behandelen het begin van de keizertijd: de regeringen van Augustus tot Nero.

Zoals Livius en Tacitus staat Cassius Dio in de traditie van de annalisten. Jaar na jaar worden burgerlijke en militaire evenementen behandeld. Daardoor raakt de grote lijn wel eens zoek. Zijn classicisme imiteert het Grieks van de historicus Thucydides, aan wie hij het leidmotief van schijn en wezen ontleent.

Cassius Dio is geen groot historicus. Daarvoor is hij te weinig objectief. Als verdediger van het keizerschap wil hij vooral aantonen hoe het rijk een hoogtepunt bereikte onder zijn beschermheer Septimius Severus. Vergissingen en vergetelheden zijn legio. De bijgelovige Griek, die debuteerde met een werk over voortekens, besteedt daaraan ook veel aandacht in zijn geschiedwerk. Hij heeft een zwak voor fictieve redevoeringen. Het bekendst is Maecenas' betoog ten voordele van alleenheerschappij, zoals Augustus die zal uitoefenen. Volgens hem is dat de ware democratie. De domme massa de vrijheid gunnen is als een kind of een gek een zwaard in handen geven.

De Romaikè historia werd in Byzantium het standaardwerk over de geschiedenis van Rome. Voor de regering van Augustus was ze nog steeds de belangrijkste bron. Bovendien stelt ze het beeld bij dat de sarcastische Tacitus en de sensationele Suetonius ons van de vroege keizertijd geven. Cassius Dio had een speciale band met de godin van het geluk. ,,Zij geeft mij,'' zo schrijft hij, ,,het vaste vertrouwen dat mijn werk ook in de toekomst zal overleven.'' Nog steeds glimlacht Vrouw Fortuin haar geliefde Dio toe.

CASSIUS DIO,

- Augustus. Keizer van Rome.
(334 blz., 31,95 euro)

- Vier keizers. Rome onder Tiberius, Caligula, Claudius en Nero,
(302 blz., 34 euro)


Beiden vertaald door G.H. de Vries en uitgegeven door Athenaeum, Amsterdam.