Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Geplaatst op donderdag 14 februari 2002 @ 19:18 , 697 keer bekeken

De nieuwe Nederlandse versie van de publicaties van de Grieks schrijvende, joodse historicus Flavius Josephus is nu compleet, en bestaat uit de volgende vertalingen: - De joodse oorlog, 1992 - Uit mijn leven, 1992 - De oude geschiedenis van de joden (3 delen); 1996, '97 en '98. - Tegen de Grieken, het laatste is nu pas verschenen. Het werd weer vertaald en gecommentarieerd door de hoogleraren F.J.A.M. Meijer (Amsterdam) en M.A. Wes (Groningen). Tijdens de regering van keizer Nero werd Jozef ben Matthias als zesentwintigjarige priester naar Rome gestuurd om de vrijlating van enkele collega's te vragen. Bij zijn terugkeer in Palestina nam hij de leiding van de opstand tegen de Romeinse bezetter. De rebellen zwoeren tot de laatste man te strijden. Jozef verbrak zijn eed en gaf zich over aan generaal Flavius Vespasianus. De latere keizer liet hem vrij. Dankbaar nam Jozef ben Matthias de naam Flavius Josephus aan.

Als Romeins staatsburger gaf hij tien jaar later zijn versie van de feiten in De joodse oorlog ; ook in zijn autobiografie probeerde hij zijn gedrag goed te praten. In De oude geschiedenis van de joden gebruikte hij de aloude wijsheid van de joden als argument om het anti-semitisme in de Grieks-Romeinse wereld tegen te gaan. Dat is ook de bedoeling van het polemische geschrift dat door Hieronymus Contra Apionem werd gedoopt en hier juister Tegen de Grieken wordt genoemd (naar een passage bij de filosoof Porphyrius). Het had net zo goed "Voor de joden" kunnen heten, aangezien het een apologie is voor de joodse levensbeschouwing. Het actuele van dit geschrift is dat het voor het eerst de tegenstelling tussen theocentrisme en antropocentrisme thematiseert. Flavius Josephus bedacht voor de theocentrische staatsorde de term ,,theocratie'', naar analogie van termen als aristocratie en democratie. Daaronder verstaat hij een politiek bestel waarin Gods wil wet is, en de daadwerkelijke macht berust bij geestelijke leiders. Volgens Josephus, zelf priester, is deze Godsstaat (zeg maar priesterstaat) de ideale staatsvorm. Die gedachte komt terug in de Civitas Dei van Augustinus, in de Godsgemeente van Calvijn in Genève en in islamstaten waar ayatollah's en imams de plak zwaaien. Tegenover theocratie staat,,antropocratie'', een staatsvorm die op menselijke autonomie is gebaseerd en die een erfenis is van het Griekse politieke denken. Het joodse monotheïsme moest noodzakelijk in conflict komen met de Romeinse staat, waarin de keizer goddelijke macht opeiste. Het conflict tussen wereldlijke en geestelijke macht beheerste ook de westerse geschiedenis. Pas sinds de Franse revolutie is de band tussen staat en religie doorgeknipt. De verhouding tussen beide blijft ook nu in nogal wat Arabische landen problematisch, zoals de gebeurtenissen in Iran en Afghanistan aantonen. Flavius Josephus hangt zijn polemiek op aan de rellen die in het jaar 38 uitbraken in Alexandrië, de wereldstad die voor een derde joods was. Toen die joodse gemeenschap weigerde keizer Caligula als God te vereren, staken anti-semitische gevoelens de kop op. Philo Judaeus vertelt daarover in Pogrom in Alexandrië, Gezantschap naar Caligula . De intolerantie tegenover een bevolkingsgroep die afweek in religie en cultuur bleek ook uit de jodenbelasting van twee drachmen (acht sestertiën), die keizer Vespasianus na de verwoesting van Jeruzalem oplegde. In zijn apologie ontzenuwt Flavius Josephus een aantal legenden die over de joden de ronde deden sinds de Egyptische ballingschap: joden zouden lepralijders, blinden of lammen zijn; de Sabbat zou genoemd zijn naar sabbo, een gezwel in de schaamstreek; de joden zouden in de tempel een ezelskop aanbidden; ze zouden mensenofferaars en kannibalen zijn. Na die weerlegging trekt de historicus ten aanval. De joden zijn volgens hem op godsdienstig, filosofisch, politiek en moreel gebied superieur aan de Grieken. Plato is door Mozes beïnvloed, Grieken geloven in dwaze mythen, joden zijn immuun voor imperialisme en homoseksualiteit. Flavius Josephus' pleidooi tegen het anti-semitisme heeft weinig opgeleverd. Stadslegenden over joden bleven in de Middeleeuwen en lang daarna voortleven. Het volk met de vreemde gewoonten werd naar getto's verbannen. Pogroms mondden ten slotte uit in de shoah. Intussen paste het progressieve jodendom zich aan. Zo is het moderne Israël geen Godsstaat. Ook de in oorsprong theocratische islam is nu grotendeels geseculariseerd. Des te pijnlijker is het dat tijdens de oorlog in Afghanistan Oost en West hun gelijk meenden te moeten bevestigen door zich op hun God te beroepen. De theocratie kruipt waar ze niet gaan kan. FLAVIUS JOSEPHUS, Tegen de Grieken. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door F.J.A.M. Meijer en M.A. Wes, Amsterdam, Ambo, 230 blz., 45,41 euro. Bron: De Standaard - Paul Claes.

---