Van Prehistorie tot Middeleeuwen

Geplaatst op zaterdag 11 juli 2009 @ 14:40 , 2173 keer bekeken

In het Romeinse rijk werd hard opgetreden tegen christenen. Christenen werden gewurgd, verbrand of zelfs voor de leeuwen gegooid in de Romeinse amfitheaters. Dit is een veel gehoord beeld van christenen in het Romeinse Rijk. Maar is dit een correcte weergave van de verhoudingen tussen Romeinen en christenen?

Het Romeinse Rijk heeft in de loop der eeuwen veel veranderingen doorgemaakt. Eén van deze veranderingen heeft betrekking op het geloof. Het christendom was 2000 jaar geleden een 'nieuwe' godsdienst, een kleine godsdienst die nog moest groeien. Zij zocht ook groeimogelijkheden binnen het Romeinse Rijk. Maar waren de Romeinen daar wel van gediend? Want wat geloofden de Romeinen nu eigenlijk zelf? Hadden zij een geloof dat op het christendom leek? En welke impact heeft het christendom op het Romeinse rijk gehad? Al deze vragen zijn interessant voor een profielwerkstuk. Bij het onderwerp christenen in het Romeinse rijk komen zoveel aspecten kijken, dat kiezen moeilijk wordt!  Wat spreekt jou aan? De meer historische of meer kunstzinnige insteek?

Geloof

Het Romeinse geloof was zeker niet identitiek aan het christelijke geloof. De manier waarop de Romeinen zichzelf en de wereld zagen was sterk beïnvloed door de denkbeelden van de Grieken. Met behulp van verschillende Grieks-filosofische stromingen, zoals het Epicurisme en de Stoa, probeerden de Romeinen antwoord te vinden op de vraag hoe de wereld is ontstaan en welke rol de goden daarbij speelden. Maar hoe zit het Romeinse geloof nu precies in elkaar?

Hoe denk je dat de Romeinen, met al hun goden, reageerden op het christelijke geloof? Waren deze godsdiensten met elkaar in overeenstemming te brengen? En hoe zal dat gegaan zijn met het joodschristelijke verbod op afbeeldingen? Zoals je weet stond het Romeinse Rijk vol met allerlei beelden van goden en mythologische figuren. Het romeinse geloof en haar uitingvormen zullen ook invloed gehad hebben op het christelijk geloof. Aan jou om de belangrijkste invloeden te onderzoeken!

Ethiek

Het Romeinse geloof heeft niet alleen invloed gehad op het christendom, het omgekeerde is ook waar. De Romeinse beschaving is beïnvloed door het opkomende christendom. Eén van deze christelijke invloeden heeft betrekking op de ethiek (de filosofie van het juiste handelen).

Wat ethisch gezien juist wel kan of mag en wat niet, verschilt in eerste instantie van persoon tot persoon. Maar nog veel meer van cultuur tot cultuur. En bovendien is wat jij ethisch verantwoord vindt ook nog eens grotendeels afhankelijk van religie. Wat is ethiek dan nu precies?

In de Romeinse tijd veranderde de ethiek onder invloed van het opkomende christendom. Door het christendom kwam er bijvoorbeeld steeds meer aandacht voor de zwakkeren in de samenleving. Een van de belangrijkste normen van het christendom is namelijk de naastenliefde. Hierdoor voelden veel mensen zich aangetrokken tot het christendom en groeide de aanhang van deze beweging snel. Voor je profielwerkstuk kun je veel onderzoeken aan de christelijke en romeinse ethiek. Bijvoorbeeld: wat maakte het christendom zo populair? Waarop baseerde het christendom zijn ethiek eigenlijk? En is deze christelijke ethiek eigenlijk nog steeds hetzelfde?

Ethiek is van alle tijden. Denk maar eens aan Balkenende, die het steeds heeft over de normen en waarden in Nederland. Wat zijn normen en waarden nu eigenlijk? Veel van onze huidige normen en waarden zijn afgeleid van christelijke ethiek. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de Tien Geboden; veel van deze geboden zijn vandaag de dag nog te herkennen als algemeen geaccepteerde normen. In hoeverre ben jij eigenlijk beïnvloed door de christelijke ethiek?

Ben je geïnteresseerd in het onderwerp ethiek en wil je hier meer over te weten te komen, kijk dan eens hier.

Politiek

De verhouding tussen de christenen en inwoners van het Romeinse Rijk was niet zonder wrijvingen. Jezus en de eerste christenen leefden namelijk in een gebied dat al enkele decennia tot het Romeinse Rijk behoorde. In dit rijk was het vereren van meerdere goden en de verering van de keizer nauw met het openbare leven verweven. Het opkomende christendom zorgde voor veel onrust doordat sommige aanhangers in het openbaar de Romeinse godsdienst aanvielen en de mensen opriepen zich bij hen aan te sluiten. Deed de Romeinse overheid hier eigenlijk iets aan? Gooide ze echt christenen voor de leeuwen? Hoe was de verhouding dan eigenlijk tussen het vroege christendom en de Romeinse overheid?

Als er in de beginjaren van het christendom zoveel wrijving was tussen beiden, hoe kun je dan verklaren dat Keizer Constantinopel als eerste keizer zich rond 313 bekeerde tot het christendom? Hier zijn een aantal boeiende ontwikkelingen te ontdekken. Bovendien wordt dit gezien als het begin van het christendom als staatsgodsdienst, maar ten tijden van Constantinopel was nog maar zo'n 20% van de bevolking christen. Hoe belangrijk is deze bekering geweest voor het christendom? En welke invloed heeft de bekering van de keizer voor het volk van een land?

Alternatieve ideeen

Naast de standaard verklaringen voor de opkomst van het christendom, zijn er ook alternatieve verklaringen. Binnen de geschiedenis is het niet altijd even duidelijk hoe iets heeft plaatsgevonden en welke ontwikkelingen doorslaggevend waren. Bij de opkomst van het christendom moet je je bedenken dat de gangbare visie over de opkomst zelf ook best wel eens beinvloed kan zijn door de dominantie van het christendom in onze samenleving. Wetenschappers willen nog wel eens andere elementen benadrukken. Een van de bekendste wetenschappers die hier over heeft geschreven is Rodney Stark, een socioloog uit Amerika. Hij noemt onder andere een aspect  waarover veel minder vaak is geschreven: de grote epidemieen in het Romeinse Rijk. Een aantal keer brak er een golf van ernstig besmettelijke ziektes uit. Vaak was hier weinig tegen te doen, behalve uit de buurt te blijven van de zieke mensen. Veel mensen vluchtten dan ook de stad uit. Een van de dingen die christenen deden, was juist wel blijven zorgen voor de zieke mensen in hun omgeving. Hierdoor bleven er meer mensen in leven en kreeg je relatief meer christenen in de samenleving.

Een ander aspect waar Stark op wijst, is dat binnen het christendom het verboden was om abortie te laten plegen, voorbehoedsmiddelen te gebruiken en kindermoord te plegen, drie dingen die wel toegepast werden in het Romeinse Rijk. Ook door dit verschil groeide de christelijke gemeenschap sneller. Bovendien werden vrouwen meer gewaardeerd en kregen ze ook een rol in de aanbidding, iets wat zeer ongebruikelijk was bij Romeinse diensten. Uiteindelijk, zegt Stark, kreeg het christendom de overhand doordat ze de levensstandaard van de gelovigen erg verbeterde.

Kunst

In Rome kwamen de eerste christenen samen in de huizen van vooraanstaande volgelingen. Later kwamen zij samen in catacomben en kerken. Ze durfden in het openbaar te laten merken dat ze christen waren. Maar ondanks dat christenen ervoor uit durfden te komen christen te zijn, schroomden ze in tegenstelling tot de Romeinen nog wel om menselijke en vooral goddelijke figuren af te beelden. Hoe zou je dit verschil kunnen verklaren?

De christenen gebruikten in de vroege kunst daarom vooral symbolen om af te beelden. Een veel gebruikt symbool was de vis. Waar staat deze vis symbool voor? En wat zijn andere belangrijke christelijke symbolen? Voor je profielwerkstuk kan het erg interessant zijn om te kijken naar de ontwikkeling van de christelijke kunst. Hoe ontwikkelde de vroeg christelijke kunst zich binnen het Romeinse rijk?

Als je het onderwerp 'Christenen in het Romeinse Rijk' interessant vindt, kijk dan eens op de website van de studie Godgeleerdheid (Theologie) of op de website van de studie Godsdienstwetenschap. Want in het eerste jaar van de studie Godgeleerdheid komt dit onderwerp aan bod bij het vak 'Nieuwe Testament en vroeg christendom'. Ook bij de studie Godsdienstwetenschap komt dit onderwerp aan bod in het eerste jaar bij het vak 'Vroeg christendom en gnostiek'.